Het Kraljic model wordt gebruikt om een strategische analyse van een inkoop portfolio te maken. Hierbij worden kosten en risico’s van producten, diensten of categorieën tegen elkaar afgewogen. En wordt vervolgens weergegeven in een matrix.
Bijna elke inkoper is erg bekend met de Kraljic matrix. In dit artikel kom je te weten wat de Kraljic matrix precies inhoudt.
Dat begint met een beknopte Kraljic matrix uitleg. Vervolgens ga ik in op de inhoud- en het nut van het Kraljic model. Daarnaast ontdek je hoe je zelf een Kraljic matrix kunt maken. En sluit ik af met wat Kraljic matrix voorbeelden en tips, zodat je zelf aan de slag kunt.
Kraljic matrix uitleg in het kort
De Kraljic matrix is een model voor het bepalen van de inkoopstrategie van specifieke productcategorieën. Het model wordt wereldwijd door bijna elke inkoper toegepast.
Het Kraljic model biedt inzicht in het toeleveringsrisico van producten en diensten. Dat risico wordt gekoppeld aan de impact op het bedrijfsresultaat, vaak de inkoopwaarde van de categorie of het product.
Daardoor zie je goed hoe de twee factoren zich tot elkaar verhouden. De productcategorieën worden ingedeeld in een van de 4 kwadranten. Voor elke categorie zie je daardoor goed waar de risico’s en kosten hem in zitten. En welke strategie je het best kunt voeren.
Op basis daarvan bepaal je vervolgens welke prioriteit inkoopproducten en -diensten krijgen. Het is een nuttige stap in het professionaliseren van inkoop.
Waarom een Kraljic matrix maken?
De Kraljic matrix wordt niet voor niets vaak toegepast. Het Kraljic model biedt veel inzichten. En daar kun je jouw voordeel uit halen. Zo helpt het model je prioriteiten te bepalen. Het toeleveringsrisico en de kosten worden inzichtelijk, waardoor je prioriteiten kunt vaststellen.
Na het vaststellen wordt het eenvoudiger om je inkoopstrategie te op te stellen en te verbeteren. Met inzicht in jouw inkoopportfolio via de Kraljic matrix kun je vervolgens onder andere:
- Een categorie strategie maken en voeren
- Betere inkoopprijzen realiseren
- Controle behouden over de supply chain
Zo verbeter je marges en heb je meer continuïteit.
Kraljic model inhoud
De matrix van Kraljic heeft een X-as en een Y-as. Op de X-as staat het toeleveringsrisico. En op de Y-as de impact op het bedrijfsresultaat. Daar vertellen we je later meer over.
Door die verdeling over de X-as en Y-as ontstaan er verschillende vakken, ook wel kwadranten genoemd. Jouw producten of diensten kun je in één van deze kwadranten indelen.
Kraljic matrix kwadranten
De volgende kwadranten ontstaan bij de Kraljic matrix voor categorieën of producten:
1: Hefboom producten kwadrant
In dit kwadrant zijn producten erg van belang voor de omzet van een organisatie. En hebben ze een laag toeleveringsrisico. Producten in dit kwadrant zijn vaak in ruime mate beschikbaar en worden aangeboden door verschillende leveranciers.
2: Strategische producten kwadrant
In dit kwadrant spelen producten eveneens een belangrijke rol voor de omzet van een organisatie. Daarentegen is hier het aanbod aan leveranciers beperkt. Voor continuïteit ben je vaak van een leverancier afhankelijk, en die leverancier ook van jou.
3: Routine producten kwadrant
In dit kwadrant zijn producten minder van belang voor de winst van een organisatie. Bovendien hebben ze een laag toeleveringsrisico. Producten worden in ruime mate door verschillende leveranciers aangeboden. Daarnaast zijn deze producten vaak arbeidsintensief.
4: Knelpunt producten kwadrant
In dit kwadrant hebben producten een laag effect op de winst en een hoog toeleveringsrisico. Dit wordt ook wel de monopolische markt genoemd. Het veiligstellen van toelevering en goed beheren van voorraad is hier essentieel.
Als je jouw producten of diensten eenmaal hebt ingedeeld, geeft dat je een leidraad om je strategie op te stellen. Aan elk kwadrant valt een andere strategie te koppelen.
Je kunt bijvoorbeeld tot de conclusie komen dat je veel tijd kwijt bent aan een leverancier. Terwijl deze leverancier zich in het ‘routine kwadrant’ bevindt. In dat geval is het niet efficiënt om veel tijd aan de leverancier te besteden. En weet je dat je daarin een actie kunt ondernemen.
X-as en Y-as Kraljic matrix
De impact op het bedrijfsresultaat vind je dus op de Y-as. Je bepaalt dit door de relatieve inkoopwaarde. Het makkelijkst is om een percentage te nemen van de totale inkoopwaarde. Dat is in de meeste gevallen al voldoende.
De X-as zul je handmatig vorm moeten geven. De risico’s van een inkoopproces zijn voor iedereen immers anders. Je beoordeelt zelf het toeleveringsrisico. Hieronder vind je daar meer richtlijnen voor.
Kraljic matrix maken
Elke organisatie heeft zo zijn eigen kosten en risico’s. Daarom dien je die risico’s als inkoper zelf te beoordelen. De volgende criteria kunnen je daarbij helpen:
Risico’s inkoopproces
- De mate van beschikbaarheid/schaarste;
- Het aantal beschikbare leveranciers;
- Substitutiemogelijkheden;
- Mogelijkheden om te switchen tussen zelf doen en uitbesteden;
- Risico’s van transport en opslag;
- In hoeverre producten voornamelijk geproduceerd en/of geleverd worden vanuit politiek instabiele landen.
Dit zijn voorbeelden van inkoop risico’s. Maak de lijst relevant voor jouw eigen organisatie.
Vervolgens kun je aan de risico’s wegingsfactoren koppelen. Bepaal voor elk product, elke dienst of elke categorie of het risico: laag (1), middel (2) of hoog (3) is.
Voorbeeld Kraljic matrix risico berekening X-as
Nu je de wegingsfactoren hebt bepaald, kan het resultaat er als volgt uit gaan zien:
In dit voorbeeld is de totale risicoscore, rekening houdend met de wegingsfactoren van deze categorie: (3*3) + (2*2) + (1*3) = 16.
Dit is een gemiddelde van 16 / 6 (totaal van wegingsfactoren) = 2,7. Oftewel hoog.
Deze 2,7 kun je dan in de matrix opnemen. Dat weeg je af tegen de relatieve inkoopwaarde van deze categorie.
Kraljic matrix voorbeelden
Voor het volledige beeld van de Kraljic matrix, geef ik je graag wat voorbeelden. De Kraljic matrix voorbeelden komen uit de SpendExplorer. Het instapklare dashboard voor het maken van een spend analyse.
In de SpendExplorer geef ik de Kraljicmatrix per categorie weer. Het risico (X-as) wordt bepaald door enkele factoren. In een app kun je die indelen op Laag, Middel en Hoog risico. Op de Y-as staat de impact van het bedrijfsresultaat. Dit is de spend ten opzichte van het totaal. De grootte van de bubbel geeft het volume aan.
Ook zie je dat we de matrix per jaar weergeven. Als je op een jaar klikt, verplaatsen de bubbels zich naar de positie voor dat jaar. Dat maakt de matrix van Kraljic interactief. Kijk maar eens:
Wil je zelf een volledige spend analyse maken? Dan is de matrix van Kraljic slechts één onderdeel. Hier vind je nog meer spend analyse onderdelen. Waarvan je ook weer voorbeelden kunt bekijken.
Kraljic matrix leveranciers maken? Tips
Ga je zelf aan de slag met de Kraljic matrix? En wil je het jezelf niet onnodig moeilijk maken? Ik geef je twee tips:
1: Streef niet al te veel naar perfectie
Je wilt de Kraljic matrix natuurlijk zo goed mogelijk maken. Maar raak niet verdwaald in de details. Vaak wordt te veel ingezoomd op de kleine factoren, waardoor je het grote plaatje verliest en het maken van het Kraljic model té tijdrovend wordt.
Stel bijvoorbeeld dat je het toeleveringsrisico per product te precies vast wilt stellen. Dan kun je daar eindeloos over blijven discussiëren. Terwijl een inschatting ook kan volstaan.
Ga uit dus uit van het gemiddelde. En onthoud dat de Kraljic matrix hierop is gebaseerd. Later kun je bepaalde gegevens altijd nog aanpassen.
2: Bepaal het toeleveringsrisico per categorie, in plaats van per product
Voor de X-as van de Kraljic matrix ga je zelf de wegingsfactoren voor de inkoop risico’s bepalen. Dat doe je het liefst per categorie.
Als dat mogelijk is, maak je het jezelf zo makkelijk mogelijk. Per product kan het namelijk een behoorlijke klus worden.
Wil je de analyse toch per product maken? Kies dan alleen de belangrijkste producten uit. Of maak subcategorieën op basis van de meest relevante eigenschappen.
